19 мар 2015 09:27Тоҷикистон / Дуруст бинависем / Фарҳангу адаб / Тема дня

Абдуқодир Рустам: “...истифодаи “шоҳмот” аслан ҷоиз нест”

Инак 60 ё 70 сол аст дар забони тоҷикон вожаи “шоҳмот” ҷойгузини “шатранг” ё “шатранҷ”, ки дар забони модарии мо собиқаи беш аз 1300-сола дорад, шудааст.

Бо он ки “шатранг” (“чатранг”) вожаи дахили ҳиндист, ки баъдан бо таъсири алифбо ва забони арабӣ ба “шатранҷ” бадал шуда ва “шоҳмот” аз ду бахши форсӣ (“шоҳ” ва “мот”) таркиб ёфта, чунонки Саъдӣ мефармояд:
Аз хуни пиёдае чӣ резад,
Ай бар рухи ту ҳазор шаҳ мот
аммо “шоҳмот” ба маънии истилоҳии он барои мо бегона аст ва “шатранҷ” худӣ, истифодаи “шоҳмот” бидъат аст ва “шатранҷ” дурусту савоб.

Қиссаи эҷоди шатранг машҳур аст, ки ҳакимони Ҳинд онро бисохтанд ва ба даргоҳи шоҳи Эрон бифиристоданд ва гуфтанд, агар рамзу рози ин бозиро бикушоед, чун қабл боҷатон хоҳем дод, агар не аз пардохти боҷ муъоф хоҳем буд. Ва Бузургмеҳри ҳаким рамзи ин бозиро гушод. Ва аз он замон ин бозӣ дар Эроншаҳр бо ҳамон номи ҳиндуяш марсум шуд. Вале “шоҳмот”, ки ба гуфтаи М. Фасмер аз олмонӣ ва ба таҳқиқи П. Я. Черных аз осетинӣ ба русӣ ворид шуда ва аз садаи 11 мелодӣ дар ин забон истеъмол мешуда, пас аз инқилоби булшевикон дар қатори садҳо вожаю таркиби русӣ ба забони мо дохил шуда ва вожаи ошнои “шатранҷ”-ро комилан аз истеъмол берун кардааст.

Ҳоло, бо он ки “шоҳмот” вожаи зебо ва гӯшнавоз ҳам ҳаст, гумон мекунам, мо бояд ба хотири риояти ягонагии забонамон ва пайванд, - аз сӯйе бо гузаштагонамон ва аз сӯйи дигар бо ҳамзабононамон дар Афғонистону Эрон беҳтар аст, дубора “шатранҷ”-и фаромӯшшударо ба доираи истеъмол ворид кунем.

Ва аммо чун сухан аз гузашта меравад, чи дар таълифоти илмӣ ва чи дар адабиёти бадеӣ, истифодаи “шоҳмот” аслан ҷоиз нест.

Абдуқодир РУСТАМ
(Аз саҳифаи “Дуруст бинависем”)

Мӯҳр

Хабарҳои монанд:

Исрофилниё Ш.

Абдукодир, бигузор хар ду вожа ба кор равад. Дар забони мо садхо калимахо хастанд, ки муродиф доранд. "Шохмот" аз вожагони ноби точикист. Мисли муллохо ин вожаро "бидъат" эълон накунед

Ҷавоб диҳед Иқтибос Шикоят

хонанда

Дар кадим шохе пеш аз марг мулкхои тобеи салтанаташро ба ду писараш таксим кард. Аммо баъдан писари хурди ба мулки бародар хучум намуда хост уро сарнагуну мулкашро сохиб шавад. Бародари бузург ба лашкараш фармон медихад, ки лашкари забтгарро нобуд аммо ба шохсарлашкар осеб нарасонанд. Вале дар ин чанг бародари хурдиро душманони худи мекушанд. Бародари бузург бо максади назди модар исбот намудани бегунохи хеш аз хакиме машварат мепурсаду дар охир ин бозиро офарида ба модар мефиристад. Шохмот

Ҷавоб диҳед Иқтибос Шикоят

Акнун истифодаи калимаро хам бидъат хонед. Э шумо дигар ягон кор надоред ми? Аз барои Худо ягон кашфиёт кунед. Ба чои шумо шарми ман омад. Наход калимаро гуфтан савобу бидъат шавад.... Ин кишвар бо шумо хеч гох пеш намеравад!!!

Ҷавоб диҳед Иқтибос Шикоят

Аъзам

Сару либосамон аз хорич,нисфи зиёди хурокаамон аз хорич.Аккалан забонамонро ба холаш гузоред.Бе ин калимахои арабиро бисёр дохил кардед ба забони ноби точикй.Дигар кор надоред!?

Ҷавоб диҳед Иқтибос Шикоят

Мухаммад

Ба кавли Абу Ханифа (Эмоми Аъзам)бозии Шохмот(шатранч)харом аст!!!

Ҷавоб диҳед Иқтибос Шикоят

Sami

Шоҳмот гуфтан беҳтар аст, чунки дар якчанд забонҳои мухталифи дунё хам шоҳ-мот мегуянд Исрофилниё Ш.,
Исрофилниё Ш.,

Ҷавоб диҳед Иқтибос Шикоят

Эзоҳ илова кунед