Абдулазизи ВОСЕЪ
Ришам номи маро ба кадом як рӯйхати “сиёҳ” ворид кард. Шояд феҳрасти “ҷинояткор ё террористони эҳтимолӣ” буд...
Чаро иддао мекунам ин рӯйхат “сиёҳ” аст? Боре шоҳид будаед, ки дар кишвари азизи мо исми нафаре барои гузоштани риш вориди феҳрасти “сафед” шуда бошад?
Ҳоло дигар қисса кунам, ки номи ман чӣ тавр дар ин рӯйхат навишта шуд. Барои гирифтани посухи як дархост ба Шӯъбаи корҳои дохилӣ рафтам. Вақте гуфтанд, нафаре, ки мепурсам бо коре баромадааст, баргаштанӣ шудам, аммо навбатдор ному насабу ҷои истиқоматамро пурсид. Гумон кардам, мехоҳад дар дафтари асосӣ маро сабти ном кунад, аз ин рӯ гуфтам, беҳтараш замоне ки фалонӣ омад, меояму баъд қайд намоед. Аммо навбатдор гуфт, “ин барои ришат”.
Ному насабу ҷойи истиқоматро пурра гуфтаму дар коғазе навишт. Сипас гуфт, акнун ба ин тараф гузар (ба дохили утоқи навбатдор), акс бигирам. Пурсидам, чаро? Гуфт, фармон шудааст. Гуфтам, лутфан мешавад он фармонро бароям нишон бидиҳӣ? Табиист, ки “не” гуфт. Дохили утоқ шудаму гуфтам, ин ҳолатро дар рӯзнома менависам. Гуфт, бинавис, аммо танҳо росташро, яъне бигӯ, ки барои ришам буд. Бо аломати тасдиқ сар ҷунбондаму як хандаи мастона задам ва дар телефонаш аксам гирифт.
Вақти хайрухуш гуфт, “ако, боз аз ман хафа нашавӣ”, гуфтам аслан ҳеч далели аз Шумо хафа шуданро надорам, чун танҳо фармонро иҷро мекунед.
Ростӣ, нафаҳмидам чаро номамро навишта карданд. Гумонам он навбатдору даҳҳо корманди дигари пулис ҳам намедонанд чаро ин корро мекунанд. Ҳатто онҳое ҳам ки баъзан маҷбур риши нафареро “чаптарош” мекунанд...
Воқеан, номнавис кардани ришдорҳо ба чӣ хотир аст? Касе аз Шумо медонад? Шояд мақомоти Тоҷикистон оморе доранд, ки бештари ҷиноятҳо аз сӯи ришдорҳо анҷом шудааст? Ё шояд кадом равоншиноси бузурги тоҷик пажуҳише анҷом додаву дақиқ кардааст, ҳар ки риш гузошт дар ӯ эҳсоси ифротӣ будан пайдо мешавад? Шояд олимони мо баъди “кову шӯр”-ҳои зиёде маълум кардаанд, кадом кишваре дар фазо вирусе паҳн кардаву ҳар ки риш бигзошт, вирус ба он сироят намуда, сӯи анҷоми ҷиноят “қит-қитак”–аш мекунад? Шояд...
...Ва ришдорҳо номнавис мешаванд, то дар сурати анҷоми кадом ҷиноят ҳамчун гумонбарони эҳтимолӣ даъват шаванд?
Муборизаи беамон алайҳи “фарҳанги бегона”-и мақомотро фаҳмидан мумкин, гӯиё мехоҳанд суръати пӯшишҳои бегонаро коҳиш бидиҳанд, аммо мантиқи мубориза бо ришро дарк карда наметавонам. Ё инро ҳам зери чатри мубориза бо фарҳанги ғайр роҳандозӣ кардаанд? Гузоштани риш аз кай фарҳанги хоси як миллату қавм буд?
Агар воқеан риш хатар дорад, пас чаро қонунан гузоштани онро манъ намекунанд? Лоиҳаи илова ба Кодекси ҷиноӣ бинависеду ба парлумони мардумӣ бифиристед, мутмаинам дар аввалин баррасӣ як тугмаи муқобил ё бетараф фаъол нашуда, бо як овоз қабул мешавад. Бо ҳамин ба қавли Аловиддин “кори хирс тамом”. Дигар касе эътироз намекунад ва аз он ки як корманди БДА ба риши мусофирон “чаққа” мешавад, ҳайрон намегардад.
Ба дунболи баҳси ришу беришӣ бисёр шарҳҳо хондаем, ки муаллифонаш иддао мекунанд, “гузоштани риш фарзи Худованд мебуд, писарон аз модар бо риш таваллуд мешуданд”. Агар дунболи ин мантиқ биравем, моро бидуни либос ба дунё овардаанд, пас чаро луб-лучи модарзод намегардем?
Далели шайъӣ муҳимтарин омили гумонбар шудани нафар ё нафароне дар анҷоми ҷиноят аст. Муфаттишон маъмулан мегӯянд, аз фалон гумонбар далели шайъӣ - корд ё силоҳ гирифта шуд. Шояд акнун мегӯянд, “далели шайъӣ -- як мушт риш гирифта шуд?” Ба қавли дӯсти рӯзноманигорам Абдуазими Абдуваҳҳоб, “агар риши ман ба амнияти давлат хатар дошта бошад, риш чи ки розиям сарам бурида шавад”...
Дар чанд соли ахир шоҳиди ҳаводисе шудем, ки қаблан майнаамон тавони қабулашро надошт. Ин шабу рӯз дигар дидану шунидани чизе ҳайронам намекунад. Шояд замоне барои мурдаи Ленин бозпурсӣ шавам...
АЗ ИДОРА: Ин навишта назари шахсии муаллиф аст