Монеъаи аслии рушди Тоҷикистон чист?

Сӯҳроб ШАРИПОВ, вакили парлумон
Ҳам мушкилоти обективию ҳам субективӣ ҳаст, ки аз инсон ҳам вобаста аст. Яке аз ин мушкилотҳо коррупсия мебошад. Системаи коррупсионие, ки дар Тоҷикистон ҷой дорад, пеши роҳи рушди Тоҷикистонро бешубҳа мегирад ва хатари ҷиддӣ аст барои тараққии мамлакат. Дар инҷо характери системавӣ гирифтани коррупсия ин як хатари ҷиддӣ барои рушди сиёсиву иҷтимоӣ ва фарҳангии Тоҷикистон низ ҳаст. Пеш аз ҳама мушкили кадрӣ дар Тоҷикистон вуҷуд дорад. Фарҳанги сиёсие, ки дар худи кадрҳо аст, имконият намедиҳад, то мо ҷиддӣ ба муқобили коррупсия мубориза барем ва он касоне, ки шомил мешаванд, аксарияташон ба системаи коррупсионӣ дода мешаванд. Хурду калони ҳаҷми ин коррупсия фарқ надорад. Фарҳангро дигар ва қонунҳоро мустаҳкам бояд намуд, то системаи коррупсиониро тавонад шиканад. Танҳо бо инсонҳо инро ҳал кардан номумкин аст, онҳое низ, ки мегӯянд, мо биоем инро рафъ месозем, нахоҳанд тавонист. Зеро системаи бюрократии ҷойдошта талаб мекунад, ки агар омаданд бо кадрҳои нав биоянд. Ман намегӯям, ки ҳамаи 18 ҳазор бюрократҳо дар системаи коррупсионӣ шарик ҳастанд, аммо онҳо дар ин система кор мекунанд, ки ҳамин зарар дорад. Онҳо шояд порра нагиранд, вале вируси  коррупсиониро дар хунашону мағзи сарашон доранд. Аз ин рӯ дар муқобили коррупсия мубориза бурдан барояшон хеле душвор аст. Зеро хатарҳои ҷиддӣ барои рушди карера ва худи он инсон дорад. Агар барои мубориза бо коррупсия қонунҳо дигар нашаванд, ба як давлате бо касалии сиҳатнашаванда мубаддал мегардем. Корруписяро намешавад дар асоси таъсиси сохтори давлатӣ ё таъини кадрҳо шикаст. Бояд моделе пешниҳод гардад, ки коррупсияро шиканад. Ҳам системаи сохторҳои давлатӣ ҳам худи системаи давлатӣ бояд дигар гардад.

Муҳиддин КАБИРӣ, раҳбари ҲНИТ
Монеъаи асосии рушд накардани Тоҷикистон асосан коррупсия аст, дигар ҳичӣ. Мо намегӯем, ки тамоми масъалаҳо ҳал мешаваду шукуфоӣ мешавад, вале ҳадди ақал як қисме аз масъалаҳо ҳал мешаванду як каме ҳам бошад, пештар меоем. Талошҳои зиёд барои пешгирии коррупсия дар ҷомеа шуда истодаанд, ҳам ҳукумати ҶТ, ҳам Агентӣ ва дигар мақомот. Вале эҳсос мешавад, ки ин ҳама талошҳо ҳануз ҳам кофӣ нестанд ва бояд ҷомеаро дар маҷмуъ ба ин раванд шарик кард ва дар талоши дастаҷамъонаи ҳам ҳукумату ҳам ҷомеа метавон пеши роҳи коррупсияро то ҳадде гирифт. Мо намегӯем, ки комилан мешавад онро бартараф кард, вале онро метавон заъиф кард ва он ҳар миқдоре, ки коррупсия заъиф шавад, ҳамон қадар бахши иқтисодии ҷомеа рушд мекунад.

Раҳматилло ЗОИРОВ, раҳбари ҲУСДТ
Рушди Тоҷикистон ланг истодааст, ки ин сарҷамъ шудани ҳама ҳокимияти давлатӣ дар дасти як одам аст. Ин барои умуман амалӣ гаштани ҳамин ҳокимият ва пешравии ҷомеа имкониятро намедиҳад. Агар ин ҳокимият тақсим карда шаваду ҳар кӣ мустақилона амалӣ гардонида тавонаду озодии амалиёт ба миён ояд, дар он вақт албатта Тоҷикистон пеш меравад. Аммо чун ин ҳама дар як даст оварда шудааст ва барои он ки, ҳар як амал ба ҳамин яккаҳокимиятӣ таҳдид дошта бошад ё, ки ҳукумат ин чизро таҳлил кунад, дар ҳамин ҷомеаи Тоҷикистон имрӯз пешравӣ нест.

Абдулғанӣ МАҲМАДАЗИМОВ, Раҳбари анҷумани сиёсатшиносии Тоҷикистон
Монеъаи рушд наёфтани Тоҷикистон ин маҳалгароӣ аст. Инҳоро бо мушкили зиёд мешавад бартараф кард. Барои ин дар мадди аввал иродаи сиёсии раҳбарияти ҷумҳурӣ лозим аст. Кӯшишҳо мебинам барои мубориза бо ин, аммо ирода намебинам.

Фирӯз САИДОВ, таҳлилгари мустақил
Ҳам монеаҳои берунӣ ҳам дарунӣ вуҷуд дорад. Ин ки дар системаи коммуникатсионӣ аз ҷиҳати географӣ дар ҷои ноқулай ҷойгир шудаем ва барои баромад ба дигар давлатҳо фақат аз тарафи Узбакистон мебароем, ин як монеаи асосӣ аст. Тавре медонед, ҳам қисми ҷанубии Тоҷикистон аз роҳи оҳан берун шуд, ҳам барои Роғун аз ҷониби Узбакистон монеаҳо эҷод шуд. Монеаҳои дохилӣ ҳам вуҷуд доранд, ба монанди суст тараққӣ кардани соҳибкорӣ. Ҳукумат барои ислоҳ қонуни андоз қабул кард, аммо то кунун системаи бюрократӣ монеаи тараққиёти Тоҷикистон мебошад. Мутахассисони баландсифат дар соҳаи энергетика ва дигар соҳаҳо он қадар дар Тоҷикистон зиёд нест, то технологияи навро қабул кунанд. Монеа хеле зиёд аст ва барои ҳамаи онро гуфтан ман вақт надорам.

Рашид Ғанӣ АБДУЛЛОҲ, таҳллигари масоили сиёсӣ
Ба омилҳои айниву зеҳние, ки монеи рушди Тоҷикистон мешаванд, бояд нахустпойгоҳи сустии иқтисоди Тоҷикистон, душвориҳо бо иртибот бо олами берунӣ ва таъмини логистики рушди иқтисод ва севвум, ба таъсири калон доштани анъанаҳои идоракунии шӯравӣ ба рушди иқтисоди кишвар ишора кард. Ҳаргоҳ, ки ин се масъала ҳалли худро ёбанду пойгоҳи энергетикии казоии Тоҷикистон бунёд гардад, тарҳҳои мо барои дарёфти нефт бо муваффақият анҷом ёбанд ва вақте тавонем бе мушкил колоҳои ба мо зарурро пайдо кунему молҳои худро бидуни кадом мушкилот аз ҷониби кадом ҳамсоя содир намоем, тарзи идоранамоии иқтисоди кившар, ки ҳамон шӯравӣ аст, тағир ёбаду мувофиқи табиати иқтисоди имрӯза дар Тоҷикистон ба ҳам мувофиқ оянд, он гоҳ рушди иқтисоди Тоҷикистон бо суръати бештар метавона сурат гирад.