Аз душмантарошӣ то муколамаи бози миллӣ
Иршод Сулаймонӣ
Ба ҷойи муқаддима бояд гуфт, ки чаро мо ба як муколамаи бози миллӣ ниёз дорем. Чун дида мешавад, ки бидуни муколамаи миллӣ ҳукумат дар иҷрои уҳдадориҳояш чандон муваффақ нест. Аз сӯйи дигар, ин номуваффақии ҳукумат боиси интиқоди шадиди мухолифон мегардад. Ҳукумат худро аз интиқоди мухолифон бо интиқоди мустаори ҷонибдоронаш ҳимоят мекунад. Вале шароит фароҳам нашуда, ки дар як муколамаи боз ҳукумат ва мухолифону интиқодгарон короии якдигарро ба баррасӣ бигиранд.
Чун музокироти сиёcии ҳукумату мухолифин дар солҳои навадуми қарни гузашта Тоҷикистонро аз ҷанг берун кашид ва улгуи нодире дар падидаи музокироту муколамаи сиёсӣ эътироф шуд, пас, мантиқан пешниҳоди муколамаи бози миллӣ ҳам метавонад барои пешрафти Тоҷикистон мусоидат кунад.
Фазои имрӯзаи сиёсӣ ва иҷтимоии Тоҷикистон баъд аз интихоботи порлумонии 1-уми марти 2015 ва ҳаводисе, ки мегузарад нишон медиҳад, ки марказҳои тасмимгиранда дар пазириши қарорҳои барои сарнавишти ояндаи миллат ва Тоҷикистон муҳим бо ҷомеа ва дигар ниҳодҳои маданиву сиёсӣ вориди муколама ва машварат намешаванд. Аммо дар баробари пазириши қарорҳо норозогии иҷтимоӣ зиёд мешавад ва иқдомҳо ҳадди аққал дар фазои иттилоотӣ ба нокомоӣ дучор мешаванд. Аз ҷониби дигар, дар ҳалли буҳронитарин мушкилоти давлат ҳизбҳои сиёсӣ, намояндагони барҷастаи ҷомеаи маданӣ (шаҳрвандӣ), созмонҳои ғайридавлатӣ, чеҳраҳои фаъоли назари мухолифдошта ҷалб намешаванд. Ин амалкард боиси он шудааст, ки эътимоди мардум ба ҳокимияти иҷроия коста шавад. Шояд бо баргузор кардани интихоботҳо ва тадқиқоти махсус мақомоти дахлдор фаҳмида бошанд, ки пояҳои эътимоди ҳукумат миёни мардум то куҷо реша доранд. Ҳамаи ин заруратеро ба вуҷуд овардааст, ки ин зарурат аз нигоҳи илмӣ муколамаи сиёсӣ ва ё муколамаи ҳокимият ва ҷомеа номгузорӣ мешавад. Вале фазои сиёсӣ дар мо ба буҳронитарин давраи худ нарасидааст, аз ин рӯ роҳандозии як чунин заруратеро мо, бо номи муколамаи миллӣ мебинем. Муколамае, ки дар он ноздонагии сиёсӣ вуҷуд надошта бошад, балки ҳам амалкарди давлатмардон ва ҳам мавқеи мухолифон барои ояндаи обод ва тараққии Тоҷикстон боис гардад.
Шояд чунин гуфтан дуруст набошад, ки дар мо муколамаи сиёсӣ миёни ҳокимияти иҷроия ва ҷомеа вуҷуд надорад. Дар мо яке аз шаклҳои муколама – муколамаи муҳофизакоронаи бюрократӣ, ки бештар хосияти муколамаи арбобу бардаро дорад, мушоҳида мешавад. Вале дар ин муколама ниҳодҳои иҷроия пеши ниҳодҳои маъмурӣ ҳисоботдиҳанда ҳастанд ва ниҳодҳои маъмурӣ бихоҳанд ин гуна ҳисоботро мепазиранд, агар нахоҳанд, не. Ин амал аз муколама (диалог) дида бештар ба монолог шабоҳат дорад. Раванди ба истилоҳ ислоҳоти сиёсӣ дар Тоҷикистон ба гунае ҷараён дорад, ки пешгӯинашаванда нест ва ба назар мерасад, ки бархурди ғайридемократии тарафҳое, ки бояд дар муколама иштирок кунанд, боис ба бесуботии иҷтимоӣ мегардад.
Муколамаи давлатмардон ва ё ниҳодҳои давлатӣ бо якдигар муколамаи яккатафаккурӣ аст ва хосияти муколамаи гуногунфикриро надорад. Аз сӯйи дигар, дар муколамаи миллӣ иштирок накардани ҷомеа – созмонҳои маданӣ, ҳизбҳои сиёсӣ, ҷомеаи фикрӣ ва чеҳраҳои алоҳида ва авлавият пайдо кардану ҳарфи ҳалкунандаро задани ниҳодҳои махсуси давлатӣ дар тасмимгириҳои идеологӣ боис характери моноидеологӣ гирифтани давлат мегардад ва давлат хосияти демократии худро то рафт аз даст медиҳад.
Аммо муҳимтарин дастоварде, ки дар натиҷаи муколамаи миллӣ ҳосил мешавад демократитар шудани давлат (ҷомае) мебошад. Ва тавре дар баҳсҳои сиёсатшиносон мушоҳида мешавад “мубориза ва бархӯрди доктрина ва консепсиюниҳои гуногун”-ро ба вуҷуд меоварад.
Роҳҳои муколамаи бози миллӣ гуногунад. Яке аз василаҳои муколама таъсиси ниҳодҳои маданӣ мебошад. Дар Тоҷикистони мо институтҳои мадании ҳамин муколама таъсис ва роҳандозӣ шудаанд, вале самаранок нестанд. Яке аз ин ниҳодҳо Шӯрои ҷамъиятии назди президенти Тоҷикистон мебошад. Аммо тавре ба назар мерасад дар солҳои охир ин Шӯро ҳам ба як ниҳоди “minded” (якафикрҳо) табдил шудааст ва дар ҷаласаҳои он роҳҳалҳои мушкилоти мубрами иҷтимоиву иқтисодӣ ва сиёсиву фарҳангии давлат мавриди баҳс қарор намегирад, барномаҳои тавофуқшуда барои ҳалли масъалаҳо коркард намегардад. Ин Шӯро нақши худро чун як ниҳоди формалӣ нигоҳ медораду бас.
Яке аз роҳҳои дигари муколамаи миллӣ расонаҳои иттилоотӣ мебошанд. То андозае мушоҳида мешавад, ки гӯё муколамаи ҳукумат ва мунтақидонаш дар расонаҳо вуҷуд дорад. Аммо аз ҷониби ҳукумат бештари маврид дар ин муколама чеҳраҳои гумном, бо имзоҳои мустаор ва бештар тариқи расонаҳои давлатӣ ширкат меварзанд. Ин муколамаҳо дар навбати аввал муаддабона нестанд ва дар қадами баъдӣ бештар аз муколама ба ҳимоят ва айбпӯшонӣ монанд мебошанд, ки якдигарро туҳмату таҳқир намуда, душмантарошиву нифоқандозӣ менамоянд. Ин шеваро натанҳо муколама гуфтан мумкин нест, балки равандест, ки тарафҳоро барои муколама дилсард менамояд ва роҳи муколамаро масдуд менамояд. Шароите, ки айнан имрӯз дар мо вуҷуд дорад.
Зарурати шадиди Тоҷикистон ба як муколамаи солими миллӣ амри бебаҳс аст. Тафсири бештари илмиву сиёсии ин падида ҳоло муҳим нест, балки муҳимтарин нукта дар ин росто доштан ва изҳори ирода барои муколама мебошад. Қадами баъдӣ аз изҳори ирода ба роҳандозии ҳамин муколамаи бози миллист.
Бузургтарин дастоварде, ки дар муколамаи бози миллӣ ҳосил мешавад тавофуқи назар, мавкеъ ва шахсиятҳо барои нигоҳ доштани субот ва амнияти миллист, ки барои Тоҷикистон бисёр муҳим мебошад.
Мӯҳр
ТАҚВИМ
« Март 2024 » |
---|
Душ | Сеш | Чор | Пан | Ҷум | Шан | Якш |
---|
| 1 | 2 | 3 |
4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |