Ваҳшонияти артиши Мянмар нисбат ба мусалмонони ин кишвар бо вокунишҳои шадиде рӯ ба рӯ шудааст. “Озодагон” ҳам аз соҳибназарони тоҷик пурсид, ки ин қазия чӣ роҳҳале дорад?
Ҳафиз БОБОЁРОВ, файласуф
Фикр мекунам, дар чунин вазъият бояд Ҳукумати Мянмар ба фиристодаи СММ Кофӣ Аннон, ки масъули ҳалли хушунат дар байни буддоиҳо ва мусулмонҳо мебошад, гӯш диҳад ва тавсияҳои ӯро амалӣ намояд. Дар айни замон, ба минтақаи бархӯрд бояд созмонҳои ҳуқуқи башар, созмонҳои кӯмаки башардӯстона ва созмонҳои миёнарав барои ҳалли муноқиша ва зӯроварӣ ворид гарданд. Тибқи ҳисоботи СММ, зиёда аз 40 000 мусулмонони қавми Роҳинҷа ба Бангладеш паноҳ бурдаанд. Бисёр зарур аст, ки на фақат созмонҳои кӯмаки башардӯстона, балки давлатҳои алоҳида низ онҳоро бо ғизо, доруворӣ, сарулибос ва паноҳгоҳи муваққатӣ таъмин кунанд. Эрон ва Туркия ваъда дода буданд, ки агар Бангладеш мусулмонҳоро қабул кунад, омода ҳастанд, ҳама гуна дастгирии моддиро ба онҳо мерасонанд. Умедворем, ин ду кишвар барои давлатҳои дигар намуна мешаванд. Бархӯрди хушунатомези буддоиҳо ва мусулмонони минтақаи Роҳинҷа дар ин кишвар таърихи дурудароз дорад. Қавми кӯчаки Роҳиня, ки мусулмон ҳастанд ва буддоиҳо, ки аксариятро дар кишвар ташкил медиҳанд, ҳамеша мавриди таъқиби якдигар қарор мегирифтанд. Ба мусулмонҳо шаҳрвандӣ дода намешуд. Дар ин сурат, роҳи ҳал, пеш аз ҳама, додани шаҳрвандӣ ба қавми Роҳинҷа ва таъмини ҳуқуқи инсонии онҳо мебошад. Аммо ин ҳам роҳи ҳалли ниҳоӣ нест. Балки фаъолияти густардаи тарғиботӣ ва маънавӣ барои аз байн бурдани бадбиниҳои қавмӣ ва мазҳабӣ хеле зарур мебошад. Дар чунин вазъияти ҳассос ҳам ҳукумати Мянмар ва ҳам ниҳодҳои байналмилалиро зарур аст, ки пеши роҳи қувваҳои манфиатдори хушунатро бигиранд. Суратҳо ва наворҳое, ки ин қувваҳо дар расонаҳои иҷтимоӣ (Фейсбук, Твиттер, Ютюб ва ғайра) паҳн мекунанд, на ҳамеша бевосита ба ин ҳодиса марбут ҳастанд, дар ҳоле ки онҳо саҳнаҳои бераҳмона ва пур аз зӯроварии солҳои пеш ва ҳатто марбут ба дигар минтақаҳо ва гурӯҳҳои ҷаҳон (монанди Боко Ҳаром)-ро ба намоиш мегузоранд. Барои пешгирии ин қувваҳо бояд Ҳукумати Мянмар имкон фароҳам орад, ки рӯзноманигорон ба минтақаи хушунат ворид шаванд.
Абдумалик ҚОДИРОВ, коршиноси масоили минтақавӣ
Пеш аз ҳама бояд гуфт, ки на ҳама он расмҳои куштори ваҳшиёна, ки дар саҳифаҳои интернетӣ пайдо мешаванд, воқеӣ ҳастанд ва аз ҷойи ҳодиса гирифта шудаанд. Аксари чунин расмҳо қалбакианд ва ё аз ҳодисаҳои дар гӯшаи дигари дунё рухдода (аз ҷумла кушторҳои Боко Ҳаром дар Нигерия ва ё ҷанги Руанда ва ғайра) ва ё аз ҳодисаҳои дигари дар Мянмар рухдода гирифта шудаанд, аз қабили туфону обхезиву ғайра. Ҳатто сарвазири Туркия ҷаноби Мехмет Симсек ҳам фирефтаи чунин расмҳои қалбакӣ шуда, чандеи онро дар сафҳаи худ дар Твиттер гузошт, вале баъдан маҷбур шуд онҳоро бардорад, чун муайян гашт ба ҳодисаҳои охири Мянмар ҳеч рабте надоранд. Мақсад аз паҳн кардани чунин расмҳои қалбакии “кушторҳои ваҳшиёна” андохтани ихтилоф байни мусалмонон ва пайравони динҳои дигар мебошад. Моро зарур аст ба чунин “хабарҳо” хеле эҳтиёткорона муносибат кунем. Яъне, имрӯз зарурати таълими “маърифати иттилоотӣ” ё худ “media literacy” барои мардуми тоҷик, бахусус ҷавонон пеш омадааст. Аммо ин ҳама маъное надорад, ки мо бояд дар қиболи хушунатҳое, ки дар ин кишвар нисбати мусалмонон сурат мегирад, хомӯш бошем. Ҷомеаи ҷаҳонӣ, махсусан сохторҳои СММ, ки масъулияти ҳимояти ҳуқуқи инсонро ба душ доранд, бояд садои худро баланд кунанд. Мисли он ки дигар сохторҳои байналмилалии ҳуқуқи башар низ набояд дар ин масъала хомӯш бошанд ва аз минбарҳои баланди ҷаҳонӣ ин мавзӯъро матраҳ кунанд. Вале саволи асосӣ ин аст ки роҳи ҳал чист? Ҳама чиз, магар хушунат алайҳи хушунат. Мо бояд дарк кунем, ки бо дастгирӣ намудани як ҷониби низоъ, бахусус дастгирии мусаллаҳона, ин қазияро наметавон ҳал кард. Ҷомеаи ҷаҳонӣ, алахусус сохторҳои молиявии он бояд сари ҳукумати Мянмар фишор оваранд ва онро маҷбур кунанд, ки барои ақаллиятҳои милливу динии кишвар ҳуқуқу озодиҳои бештар диҳад. Ҳамчунин, ҷомеаи ҷаҳонӣ, аз ҷумла СММ бояд ба кишварҳои дигаре, аз қабили Арабистони Саудӣ низ фишори лозимаро оранд, то онҳо гуруҳҳои мусаллаҳи ҷудоихоҳи Мянмар, аз ҷумла Чайши Озодихоҳи Араканро, ки яке аз сабабгорони сар задани муноқишаи имрӯза мебошад, маблағгузорӣ накунанд. Ҷаҳон имрӯз ба як марҳилае расидааст, ки як қадами ноҷо метавонад сабабгори хараҷу мараҷи бемислу монанд гардад, ки оқибаташро танҳо Худо медонаду бас.
Маҳмудшоҳ КАБИРОВ, равоншинос
Таҳрим, таҳрим ва боз ҳам таҳрим. Эътироз ва дастгирии иқтисодии давлатҳои мусулмонтабиат, кумаки Ҳилоли Аҳмар ва дуъо дар хақи мусалмонони Мянмар. Онҳое, ки кушта шудаанд, шаҳиданд.
Меҳр СОБИРИЁН, таҳлилгари Маркази оянданигарӣ ва омӯзиши равандҳои муосири АУ ҶТ
Воқеъан ҳам кушторҳои ваҳшиёна дар Мянмар боиси нигаронии ҳар як фарди инсондӯст аст. Ин мушкил ҳарчи зудтар бояд роҳи халли худро ёбад. Яке аз роҳҳои боздоштани кушторҳо ба таври фаври ҷорӣ кардани таҳримҳо болои ҳукумати Мянмар ва он давлатҳое, ки мусалмонони ин кишварро бо яроқ таъмин карда, гурӯҳҳои ҷангӣ ташкил мекунанд, мебошад. Ҳамчуноне ки бар ҳукумати исломии Эрон ва ҳукумати коммунистии Куриёи Шимолӣ кардаанд. Дигар роҳ вуҷуд надорад. Агар кор ба амалиёти ҷангии дигар кишварҳо расад, хунрезӣ аз ин зиёдтар мешавад ва азбаски мусалмонони ин кишвар ақалият ҳастанд, хатари куллан нобудшавии онҳо ба вуҷуд меояд.
Иззат АМОН, вакили мудофеъ дар Русия
Ба назари ман наслкушии Мянмар на танҳо дар Мянмар, балки дар саросари дунё танҳо як роҳҳал дорад: муқовимати низомӣ. Таърих собит кардааст, миллате, ки тавони дифоъ аз худро надорад, ҳамеша мазлум будааст. Уммати Ислом баъд аз фурупошии Хилофати Усмонӣ пуштибон ва такягоҳашро аз даст дод ва баъд аз он ҳар қудрате ҳар чӣ хост болои ин уммат анҷом дод. Умедворам шерони Худо ҳанӯз миёни ин уммат зиёданд ва имкони дифоъ аз хоҳарону бародарони мусалмони худро доранд. Дирӯз дар Маскав дар назди сафоратхонаи Мянмар гирдиҳамоӣ ташкил шуд, ки мо низ дар он ширкат намудем. Имрӯз дар тамоми ҷумҳуриҳои қафқоз нисбати ин ваҳшоният гирдиҳамоӣ доир мегардад. Тамоми мардуми дунё эътироз карданд. Худо меҳрубон аст.
Асомуддин КАРИМЗОДА, омӯзгор
Ростӣ ман нисбати наслкушии мусалмонон дар Мянмар тариқи расонаҳо шунидаму хондам. Ва вокуниши баъзе мамлакатҳо ва шахсиятҳои гуногунро мушоҳида кардам. Ман ҳам ҳамчун як инсони мусалмон зидди ин чиз ҳастам, зеро исломи мо дини сулҳ аст. Фикри шахсии ман ин аст, ки ваҳшонияти Мянмар боз як бозии сиёсии дигар аст ва пушти ин боз ҳам ҳамон созмонҳои терористӣ ва абарқудратҳо меистанд. Ҳадафи асосии инҳо танҳо ноором сохтани минтақа ва наслкушии мусалмонон аст. Худо тамоми мусалмонони сайёраро аз хатарҳо ҳифз кунад.
Далер ИМОМАЛӢ, сокини шаҳри Душанбе
Роҳҳо зиёданд, фақат онро бояд аз сари минбарҳо ва сари компютарҳо ба амал гузаронд. Мисолашро ки имрӯз шунидам, тими футболи Қирғизистон аз бозӣ бо тими ин кишвар даст кашидааст. Бо бохти 3 хол ин тим дар таърихи бозии футбол ҳам сабти ном мешавад ва ҳам як қадамаке барои пешгирӣ аз чунин хушунатҳо мегузорад. Агар СММ дар воқеъ ҳаст ва дар воқеъ фаъолият мекунад инҷо бояд аз худ дарак диҳад. Ҳоло фаъолияти беғаразонаи ин созмон низ аз назари ман зери суол меравад, чун дар чанд даҳсолаи охир мебинем алайҳи хушунати инсонҳо ба ҳамдигар ба ҷуз чанд эътирози сари минбарӣ қариб кореро дар амал накардаанд. Ҳоло самти фаъолияти ин созмон шояд як кам тағйир хӯрад. Садҳо ҳазор ширкату идораҳи мусалмонӣ ҳаст, ки солона даромадашон ба миллионҳо доллар мерасад ҳоло аз миллиарду триллиардҳо нагӯем. Агар воқеан ҷомеаи мусалмонии ҷаҳон мехоҳад дар амал дифоъ кунад, ин шабу рӯз тамоми хароҷоташонро бояд болои ин мазлумон сарф кунанд. Агар ҷомеаи мусалмонӣ мехоҳад аз будани худ дифоъ кунанд, бояд то хатми ин амалҳои ваҳшиёна расман ҳамкориҳояшонро дар сатҳи ҳукуматӣ қатъ кунанд. Давлатҳои исломӣ ҳазорҳо артишу сарбоз доранд, аққалан барои дифои инсоният бубаранду дар рӯ ба рӯи ин ду се афасаракони ночиз гузоранд. Ин шабу рӯз наздик ба 4,5 миллион дар хонаи Худо Арабистон барои адои ҳаҷ рафтаанд, ҳаҷҷашон Худо кунад, ки қабул шавад, аммо чи мерасад ба ҳукумати Арабистон, ки имрӯзҳо сутуни Ислом мешуморандаш якрӯза даромади ин ҳоҷиёнро барои дифои ҳамдинҳои худашон ва инсоният сарф кунад. Садҳо роҳи пешгирии хушунат ҳаст, агар ҷомеаи мусалмонӣ дар сатҳи ҳукуматҳо хоҳанд, метавонанд онҳоро амалӣ созанд. Вагарна таърих намебахшад, насли башар намебахшад, он роҳбарони кишварҳои исломиеро, ки қудрат доштанду хушунатҳоро пешигирӣ накарданд. То имрӯз аз насли яҳудкушӣ бо сад шарм ёд мекунанд, ҳоло шарми мусалмонҳо бод, ки барои таърих чунин хотираеро сабт кардаем...
Фатҳиддин ЗАМОН, журналист
Ҳамеша дар гузаргоҳи таърихи сиёсии ҷаҳон ҷангҳои мазҳабӣ аз хунинтарину бадтарин ҷангҳои хонумонсӯз будааст. Тавре мушоҳида менамоем, ҷангҳои мазҳабӣ ва наслкушӣ дар Мянмар аз қатлу куштор ва ҷангҳои Ироқу Афғонистону Сурия ва Яману Либияву Сомаливу Нигерия фарқ мекунад. Мусалмонони Мянмар аз қадимулайём тариқи тиҷорат дар Роҳи Абрешим ба қаламрави ин давлати Ҷануби Осиё роҳ ёфтаанд. Пас аз соли 2012 Хукумати Мянмар хост ин кишвари Осиёиро аз мусалмонон пок созад. Ҳол он ки садҳо сол ин аққалияти мардумии Руҳанҷа он ҷо зиндагӣ мекарданд. Фаротар аз талошҳои исломситезонаи ҳукумати ин кишвар будпарастони ифротӣ низ барои қатлу куштори мусалмонон саҳми асосӣ доранд. Бар илова, ахиран рӯзномаи “Гордиан” хабар дод, ки давлати Мянмар нагузоштааст, ки СММ кумакҳои аввалияи ғизоии худро ба мусалмонон бирасонад.
Ман фикр мекунам як роҳи ҳал вуҷуд дорад ва он ҳам марбут ба нақши фаъоли Ҷумхурии Мардумии Чин ва Федератсияи Росия аст. Ин ду кишвари абарқудрати минтақа, ки дар Мянмар сафоратхона доранд, метавонанд ба ҳукумати Мянмар фишор оранд ва ин кишвар маҷбур мешавад қатлу бадарға намудани мусалмононро аз хоки худ қатъ кунад.