Муаммоҳои андозӣ
Солҳои охир роҷеъ ба афзоиши баҳсҳои судии субъектҳои андозсупоранда бо мақомоти андоз дар матбуоти кишвар маводҳои зиёде чоп шуда, боиси нофаҳмиҳо миёни мардум шуда истодаанд. Тибқи маълумоти расмӣ танҳо дар нимсолаи аввали соли 2014 барои бекор намудани қарорҳои Кумиттаи андоз роҷеъ ба барзиёд ҳисоб кардани андозҳо ва ҷаримаҳои гуногун зиёда аз 260 шикоят ба додгоҳи иқтисодӣ ворид шудааст. Ба ин баҳсҳо коршиносону таҳлилгарон бо назарҳои гуногун менигаранд. Бархе бар он андешаанд, ки яке аз сабабҳои асосии зиёд шудани норозигиҳои андозсупорандагон нисбат ба қарорҳои Кумитаи андоз ва афзоиши баҳсҳои судӣ бо ин мақомотдар он аст, ки баъд аз қабули Кодекси нави андоз ва болоравии сатҳи андозбандӣ бахши зиёди корхонаҳо муфлис шуда, онҳо натавонситанд андозҳои худро супоранд. Вақте ширкатҳо андоз супорида наметавонанд иҷрои нақшаи андоз низ ғайриимкон мегардад. Ин аст, ки Кумитаи андоз маҷбур мешавад бо роҳи пиёда намудани санҷишҳои такрорӣ фаъолияти чандсолаи ширкатҳоеро мавриди тафтиш қарор диҳад, ки имконияти пардохти бештари андозро доранд ва бо андозбандиҳои иловагӣ ва ҷаримабандиҳо онҳо кўшиш мекунанд, маблағҳои бузургро ба дўши чунин ширкатҳо бор карда, нақшаи буҷаро иҷро намоянд. Албатта ширкатҳо ба ин розӣ намешаванд ва ба суд муроҷиат мекунанд, вале таҷриба нишон медиҳад, ки новобаста ба он ки ширкатҳо қарздоранд ё не, 90 дар сади ин баҳсҳо ба фоидаи буҷа ҳал мешаванд. Кумитаи андоз низ медонад, ки 90 дар сади баҳсҳо ба фоидаи Кумитаи андоз ҳал мешавад, ин аст, ки нотарсона ширкатҳоро бо тафтишоти пай дар пай ҳатто барои давраҳое, ки мўҳлати даъвояшон гузаштааст, аз нав андозбандӣ ва ҷаримабандӣ мекунад. Зеро давлат аз Кумитаи андоз танҳо иҷрои нақшаи андозро пурсон мешавад ва ба сифати иҷрои он коре надорад. Маҳз бо ишора ба ҳамин профессор Ҳоҷимуҳаммад Умаров иброз медорад, ки “андозбандӣ ва андозситонӣ дар Тоҷикистон хусусияти мусодиравӣ дорад”.
Чаро баҳсҳои судӣ бо ширкатҳои муваффақ идома доранд на бо ширкатҳои қарздор?
Гуфтаҳои боло баҳсҳои судии солҳои 2013 - 2014 низ тасдиқ мекунанд. Зеро баҳсҳо асосан бо ширкатҳое сурат гирифта истодааст, ки ҳар сол андозҳои худро сари вақт месупоранд ва ҳеҷ қарзе аз андоз надоранд, вале ширкатҳое, ки солҳо инҷониб аз андоз қарздоранду ҳанўз андози худро супорида наметавонанд, на танҳо бо онҳо ҳеҷ баҳси судие ба амал намеояд, балки баръакс қарзҳои онҳо аз тарафи давлат бахшида мешавад. Масалан дар соли 2013 тибқи маълумоти расмии Кумитаи андоз танҳо корхонаҳои зертобеи Вазорати энергетика ва саноати Тоҷикистон наздик ба 1 миллирад сомонӣ аз андоз қарздор буданд, дар соли 2014 низ қарзи асосии андоз маҳз ба дўши корхонаҳои марбут ба ҳамин соҳа афтодааст.
Нусратулло Давлатзода моҳи гузашта зимни нишасти матбуотии кумита бодахли ин мавзўъ иброз дошт, ки дар маҷмӯъ то имрӯз қарзи Кумитаи андоз болои андозсупорандагон дар ҳаҷми 800 миллион сомонӣ боқӣ мондааст, ки аз ин ҳисоб қариб 520 миллион сомониаш ба шаш моҳи аввали соли 2014 рост меояд. Гуфта шуд, ки қарзи калони андоз ҳоло ҳам ба ШСХК «БарқиТоҷик» тааллуқ дошта, ба ҳолати якуми декабри соли гузашта 135,5 миллион сомонӣ, «Талко» то давраи 1-уми июли соли 2014 35, 9 миллион сомонӣ, нерӯгоҳи«Сангтуда-1», 16 миллион сомонӣ,ҶСШК «Тоҷиктелеком», ҶСК «Ресандаи Қӯрғонтеппа»-14,2 милллион сомонӣ, КФД «Алюминсохтмон»-6,8 миллион сомонӣ, ҶСШК «Лаъл»-6,3 миллион сомонӣ, КВД «Фулузоти нодири Тоҷикистон»-4,3 миллион сомонӣ, КМ «Тоҷиказот»-4,2 миллион сомонӣ ва ҶСК «Комбинати маъдантозакунии Адрасмон»-2,1 милллион сомонӣ аз андоз қарздор мебошанд. Вале дар Айни замон Кумитаи андоз бо ҳеҷ яке аз ин ширкатҳои номбурда баҳси судӣ надорад ва ба суд барои рўёнидани қарзи ин корхонаҳо муроҷиат накардааст.
Ба ғайр аз қарзҳои дар боло овардашуда, тибқи маълумоти расмӣ воридоти воситаҳои нақлиёт ба Тоҷикистон дар нимаи аввали соли 2014 ба андозаи 44 дарсад, ё ба маблағи қариб 74 миллион доллар коҳиш ёфтааст. Истеҳсоли пахта ҳам дар соли 2014 ба таври назаррас поён рафта, бахши аъзами қарзҳои КВД Роҳи оҳани Тоҷикистон бахшида шуданд. Инчунин тибқи маълумоти расмии Вазири энергетика ва технологияҳои нав Бобозода дар 6 моҳи аввали соли 2014 5 корхона дар Бадахшон, 46 дар Суғд, 86 дар Хатлон, 34 дар Душанбе ва 74 корхона дар ноҳияҳои тобеи марказ аз кор мондаанд. Вале новобаста ба ин ҳама қарзҳо, аз кор мондани корхонаҳо ва иҷро нашудани нақшаҳо Раиси Кумитаи андоз дар нишасти матбуотӣ изҳор дошт, ки соли 2014 нақшаи андозҳо ва дигар пардохтҳои ҳатмӣ, ки ҷамъоварии онҳо ба зиммаи мақомоти андоз гузошта шудааст, ба қадри 102,8 фоиз таъмин гардида, ба ҷойи 6 миллиарду 923,5 миллион сомонии пешбинишуда ба буҷет 7 миллиарду 117,1 миллион сомонӣ ворид карда шуд.
Суоле ба миён меояд,ки вақте ширкатҳо зиёда аз 800 милион қарздор бошанд ва корхонаҳои зиёде аз фаъолият бозмонда бошанд, нақшаи ҷамъоварии андоз чи гуна 102 фоиз иҷро шудааст? Инҷо ҳамон муаммои сарбастаеро ба хотир меорад, ки “аз ҳафт якро гирифтаанд, ҳашт боқӣ мондааст”.
Баъзе аз таҳлилгарон баҳсҳои судӣ ва ҷаримабандиҳои ҳангуфти корхонаҳои муваффақро маҳз аз буд нашудани нақшаи андоз медонанд. Зеро маҳз ҳамин баҳсҳо буданд, ки Кумитаи андоз тавонист бахши аъзами ин норасоиро аз ҳисоби ширкатҳои дигар буд кунад. Маҳз ҳамин баҳсҳо буд, ки аз “ТТ-мобайл” (Мегафон-Тоҷикистон) 20 млн. сомонӣ, аз “Таком” (Билайн) 4,8 млн. Сомонӣ ба фоидаи буҷет рўёнида шуд.Баҳси рўёнидани маблағҳои бузург аз “Вавилон” ҳанўз идома дорад.Масъулини ширкати “Вавилон” ба хабаргузории “Озодагон”иброз доштаанд, ки “мо намедонем ин қадар маблағро Кумитаи андоз аз рўйи кадом ҳисоб ва кадом нархнома пайдо намудааст. Зеро метобиқи нархномаи бо Хадамоти зиддиинҳисорӣ мувофиқашуда мо аз муштариён маблағ ба даст оварда, дар ососи он ҳама намуди андозҳоро супоридаем, вале аз чи бошад, ки Кумитаи андоз тарофаҳои тасдиқнамудаи Хадамоти зиддиинҳисориро эътироф намекунад.
То онҷое маълум аст, Хадамоти зиддинҳисорӣ ягона хадамоти давлатӣ аст, ки нархномаҳоро тасдиқ мекунад. Ин бори аввал аст мушоҳида мешавад, ки Кумитаи андоз нархномаҳои ин хадамотро эътироф намекунад”. Ба назар чунин мерасад, ки баҳси «Вавилон» бо Кумитаи андоз тобиши нав касб менамояд. 6 феврал ин масъала дар Шўрои маслиҳатии мусоидат ба соҳибкории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми таҳлилу баррасии Паёми сарвари давлат мавриди таҳлилу баррасӣ қарор гирифта, роҳбари Асотсиатсияи соҳибкории хурд ва миёнаи Ҷумҳурии Тоҷикистон Матлуба Улҷабое ва ва инчунин Ҷамшед Исмоилов ба ҳимояи ин ширкат баромад карда, изҳор доштанд, ки «фазои сармоягузорииТоҷикистон зери хатар қарор дорад». Онҳо зикр намуданд, ки«Президент як чиро мегўяд, Ҳукумат ва блоки иқтисодӣ тамоман баръакси онро иҷро мекунад. Парвандаиширкати «Вавилон-М» ва «Созидание» далели барҷастаи ин ишораҳоянд».
Дар рафти баррасӣ гуфта шуд, ки «қарзи ширкат ба андозаи зиёда аз 300 миллион сомонӣ ширкати ватаниро дар ҳолатинобудшавӣ қарор медиҳад». Коршиносон дар рафти баррасӣ инчунин изҳор доштанд, ки «Чунин сиёсати бемасъулиятона ба пастшавии фазои инвеститсионӣ оварда мерасонад ва Президенти кишвар бояд фавран роҷеъ ба ин масъала чораандешӣ намояд».
Чанде пеш https://www.compromat.ru/page_33405.htm хабар дод, ки дар Ўзбекистон TeliaSonera 5 миллион доллар барои ба даст овардани 2 миллион муштарӣ пардохт намуда, боиси баста шудани ширкати МТС дар ин кишвар гардидааст. Худо накунад, ки ин таҷриба дар Тоҷикистон низ истифодашавад.
Баробарии қарзҳо ва маблағҳои ошкоршуда аз чӣ шаҳодат медиҳанд?
Раиси Кумитаи андоз Нусратулло Давлатзода дар нишасти матбуотӣ инчунин иброз дошт, ки соли сипаришуда аз ҷониби кормандони мақомоти андоз нисбати фаъолияти 8349 шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ санҷиши риояи қонунгузории андоз гузаронида шуда, дар натиҷа ба маблағи 826,2 миллион сомонӣ кам ҳисоб кардан ва пинҳонкунии андозҳо ошкор гардид, ки аз он 343,6 миллион сомониаш ба буҷет ворид карда шудааст. Инҷо суоли мантиқие ба вуҷуд меояд, ки чаро маблағҳои ошкоршуда қариб баробар ба ҳамон маблағҳоеанд, ки ширкатҳои бузурги андозсупоранда дар назди буҷа қарздоранд? Чаро камтар ва ё бештар аз он не? Агар ин ҳама ба мақсади буд намудани буҷа бошад, пас воқеан татбиқи сиёсати пешгирифтаи сарвари давлат роҷеъ ба дастгирӣ ва рушди соҳибкорӣ аллакай зери соул меравад.
Оянда чӣ хоҳад шуд?
Шояд ин рўёниданҳо дар як давраи муваққатӣ ба буҷа манфиат орад, вале тақдири ояндаи ширкатҳо чи мешавад, суолест кушода боқӣ мемонад. Ҳеҷ кас фикр намекунад, ки дар ҳолати маҷбуран аз ширкатҳо рўёнидани чунин маблағҳои ҳангуфт онҳо маҷбур мешаванд ба хотири нигоҳ доштани тиҷорати худ ба ихтисор намудани кормандон, кам кардани хизматрасонӣ даст зананд, ки дар ояндаи наздик дар баробари кам шудани ҷойи корӣ инчунин ба камтар шудани даромад ва камшавии андоз оварда мерасонад. Дар чунин шароити бўҳронӣ оё ин ба манфиати миллату давлат аст?
Аз ҷиҳати дигар Президенти кишвар дастур дод, ки барои соли 2015 бояд 200 ҳазор ҷойи кори нав сохта шавад, вале агар таъқиботу ҷаримабандиҳои соҳибкорон ва муфлис сохтани ширкатҳо ба таври сунъӣ идома ёбанд, оё имконияти сохтани ҷойҳои кории нав ва иҷрои дастури президенти кишвар имконпазир мегардад? Ба ин суол масъулин чӣ посух мегуфта бошанд?
К. Муҳаммад
Мӯҳр
ТАҚВИМ
« Апрел 2024 » |
---|
Душ | Сеш | Чор | Пан | Ҷум | Шан | Якш |
---|
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 |
22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 |
29 | 30 | |