Ахиран, таваҷҷуҳ ба фарҳанги ғайр яке аз мавзӯъҳои доғ дар доираҳои гуногун шудааст. Бо ишора ба афзоиши пӯшиши сатру ҳиҷоб бархе коршиносон онро мутаалиқ ба фарҳанги ғайр медонанд. Аммо гуруҳи дигар мегӯянд, он як ҷузъи фарҳангии миллии мо аст. Дар робита “Озодагон” аз се соҳибназар пурсид: ОЁ ФАРҲАНГИ МИЛЛИИ МО АЗ ФАРҲАНГИ ДИНИАМОН ҶУДОСТ?
Замониддин НАСРИДДИНОВ, декани факултети корҳои кӯҳии Донишкадаи кӯҳию металлургии Тоҷикистон
Фарҳанги тоҷикӣ қариб ба тамом ба фарҳанги диниамон-Ислом ҳамҷоя шудааст. Компонентҳои ҳарду фарҳанг дар ибтидо алоҳида буданд, вале имрӯз бидуни чанд истисно қариб якранг аст ва маҳз фарҳанги динӣ чанд ислоҳеро дар фарҳанги миллӣ то имрӯз кардааст ва ин ислоҳоту созишҳо барои соҳибфарҳангҳо қобили қабул аст. Аз ин рӯ ман фикр мекунам, ки фарҳанги миллиамон ба фарҳанги диниамон бештар наздик мешаванд.
Абдуллоҳ ОҚИЛЗОДА, диншинос
Нахуст бояд бахши аввали савол ҷавоби муайян дошта бошад, ки оё миллати тоҷик ғайри миллат ва ё ба таъбири маъруфтар уммати исломист? Оё метавон миёни ин ду ҷудоӣ андохт? Ба андешаи ин ҷониб ҷудосозии миллати тоҷик аз баданаи миллати бузурги ислом, ки шомили тамоми миллатҳо ва қавмиятҳост, норавост. Чун ҳудудан чордаҳ қарн аст, ки таълимоту омӯзаҳои ин дин ба хуну пӯсту рагу пайванди миллати мо тоҷикон омехта гаштааст. Ҷудосозии миллати тоҷик, ҳатто дар қолаби баҳсҳои назарӣ монанди ҷудосозии ҳарорат аз оташ аст, ки ин имконпазир нест ва ҳарду як чизанд. Аммо ин ки оё фарҳанги мо хилофи фарҳанги динӣ аст, бояд эътироф кард, то ҳол маъно ва муҳтавои "фарҳанг" ба таври зарурӣ ва бояду шояд таҳлили амиқи худро пайдо накардааст. Вожаи "фарҳанг" дар доираҳои илмӣ ба маънои гуногун фаҳмида мешавад. Баъзе аз донишмандон "фарҳанг"-ро ба маънои маҷмӯаи маъориф, эътиқодот, ҳунар, ҳуқуқ, одобу ахлоқ ва урфу одатҳо шарҳу тавзеҳ додаанд. Агар мо ҳамин як маънои "фарҳанг"-ро мавриди баҳс қарор диҳем, пас кӣ гуфта метавонад, ки имрӯз дар ҷомеаи мо тамоми ин бахшҳои зикрёфта ба таври зарурӣ омӯхташуда ва бо фарҳанги динӣ мавриди муқойиса қарор гирифтааст?! Аммо метавонам бигӯям, ки ҳеч гоҳ дини Ислом барои барҳам задани фарҳанги ҳеч миллат наомадааст. Балки баръакс, ҳар ҷо миёни ҳар миллате фарҳанги хубе роиҷ буд, дини Ислом аз он истифода бурда, барои такмилаш кӯшиш кардааст. Содатарин далел барои ин гуфта сухани Паёмбар (с) аст, ки мегӯянд: "Ман барои такмил додани ахлоқи ҳамида омадаам".
Ҳафиз ХОЛИҚЗОДА, раҳбари Маркази оянданигарӣ ва омӯзиши равандҳои муосири Академияи улуми Тоҷикистон
Фарҳанги миллии мо фарогири фарҳанги динӣ ва миллӣ аст. Вақте мо фарҳанги динӣ мегӯем, фарҳанги дунявӣ дар назар дошта намешавад. Аммо вақте фарҳанги миллӣ мегӯем, ҳам фарҳанги динӣ ва ҳам фарҳанги дунявӣ фарогир аст. Ин ҷо баҳси дин ва миллат аст. Миллат фарогири ҳам мардуми диндору бедин ва ҳамчунин фарогири ҳама диндорони гуногун аст. Аз ин нуқтаи назар вақте мо дар бораи фарҳанги миллӣ гар мезанем, ин фарҳанги фарогир аст.