Озодӣ кафили мавҷудияти давлат ва суботу амният мебошад
Сармояи бузургтарини инсоният озодист. Сармояе, ки каромат, шарофат ва салобати инсонҳоро таъмин мекунад. Неъмате, ки махсуси инсонҳост. Шарофате, ки танҳо инсон барои доштани он талош мекунад. Баҳси озодӣ дар фалсафа, сиёсатшиносӣ, ҷомеашиносӣ баҳси беохир аст. Инҷо баҳси мо илмӣ нест, баҳсе иҷтимоист. Барои мо бисёр муҳим аст, ки ин ду мафҳуми муқаддас -Тоҷикистон ва озодиро чӣ бо ҳам мепайвандад.
Ман ҳамеша, вақте дар бораи озодӣ (ҳама гуна озодӣ) фикр мекунам ҳамеша ин гуфтаи яке бузургтарин тоҷики асри XX -- Аҳмадшоҳ Масъудро ба хотир меоварам: “Мо барои озодӣ меразмем. Барои назистан дар зери чатри бардагӣ меразмем, ки пасттарин навъи зиндагист. Барои ҳаёти модӣ ҳама чиз метавон дошт: об, нон, маскан. Вале агар озодии мо барбод рафт, агар ғурури миллии мо дарҳам шикаста шуд ва агар истиқлоли мо нобуд гашт, дар он сурат зиндагӣ барои мо кӯчактарин лаззат ва арзише нахоҳад дошт”.
Бале, фалсафаи сухани Масъуди бузург дар ибораи “назистан дар зери чатри бардагӣ” нуҳуфтааст, ки “бадтарин навъи зиндагист”.
Ҳоло мо ба баҳси ин ки тоҷикон таърихан чӣ талоше барои озодӣ кардаанд намепардозем. Вале баҳси табартақсими русҳои болшавикро дар оғози қарни гузашта ба унвони мисол ёдрас мешавем. Бузургтарин хиёнате, ки русҳо барои ҳамеша ба мо карданд ҳамин “тақсимоти милливу ҳудудӣ”-и соли 1924 аст.
Озодии мо дар ин ҷо шикст хӯрд, руҳи озодагии мо осеб дид, тамаддуни бузурги форсӣ дар Фарорӯд дар ибтидо аз ҷониби болшавикҳо ба гаравгон гирифта шуд ва билохира шикаста шуд. Аммо талоши озодихоҳии рӯшанфикрону давлатмардони мо дар ин рӯзгор барои нигоҳ доштани озодӣ, виқор ва ғурури миллӣ басанда набуд. Ҳарчанд натиҷаи талоши онҳо давлатест, ки имрӯз мо бо номи Тоҷикистон дорем, вале то ба охир барои озодӣ талош накардан ба миллати мо чӣ қадар гарон уфтод?! Дареғи салобати гумшудаи мо, ҳайфи марказҳои бузурги тамаддун ва виқори тоҷикӣ. Ин ки имрӯз як руси калсари нимаҳушёру нимамаст дар Русия тоҷикро инсон ҳисоб намекунад натиҷаи амалест, ки дар солҳои бистуми қарни XX мо барои озодии воқеӣ муборизаро ба ҳадди тавон ва андозаи мумкин накардем. Хиёнатро бар озодӣ тарҷеҳ додем. Озодиро қурбони идеология кардем. Мо дар сангпораҳои хиёбони озодӣ пешпои сахте хӯрдем, ки то ҳол ба қомати худ рост намешавем.
Ҳоло чӣ?
Неҳзати миллихоҳӣ ва ҳаракати рӯшанфикрии мо дар поёни умри давлати Шӯравӣ, ки бедор шудани руҳи озодихоҳӣ дар пайкараи миллат буд, натавонист то ба охир ба манфиати миллат ва Тоҷикистон боқӣ бимонад. Истиқлоли Тоҷикистон аз ИҶШС ба муборизаи ин ҳаракат камтар дахл дошт, балки бештар ба фурӯпошии худи низоми сотсиализми шӯравӣ ва вазъи ҷаҳон гиреҳ мехӯрд. Доштани озодӣ дар солҳои навадуми асри гузашта ба ҷанг табдил шуд. Руҳи озодихоҳӣ ба тасодуми сиёсӣ дучор гардид ва Тоҷикистон вориди як ҷанги дохилии бемоҳият шуд. Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризояти миллӣ баста шуд ва ду тарафи озодихоҳ як тараф шуданду Тоҷикистон сулҳро ба ҷанг бартарӣ дод.
Мо роҳи сохтани як ҷомеаи ободу пешрафтаро бо роҳи додани озодиҳои сиёсӣ ба шаҳрвандон пеш гирифтем. Вале бисёр зуд аст, ки ба ин ободиҳо расида бошем. Чаро? Саволи бисёр мушкил, вале агар аз зовияи “Тоҷикистон ва озодӣ” посух биҷӯем чанд нуктаеро метавон ишора кард.
Озодӣ дар навъи худ як масъалаи сиёсии имрӯз аст ва кишварҳое, ки худро демократӣ мехонанд, вале моҳиятан озодиро маҳдуд менамояд тотолитарианд. Муҳимтарин масъалаи имрӯз озодиҳои сиёсӣ аст, ки дар Тоҷикистон ҳам мушкили андаке нест. Бо тафовут аз дигар навъи озодиҳо озодии сиёсӣ ба алоқамандии шаҳрванд ва давлат бармехӯрад. Ҳарфе, ки миёни ҳукумати иҷроия ва шаҳрванд раду бадал мешавад. Бояд гуфт, ки дар ҷомеаи ҳуқуқбунёд бо тафовут аз ҷомеаҳои тотолитарӣ танҳо озодиҳои сиёсии ҳуқуқӣ вуҷуд дорад. Озодии сиёсие, ки берун аз ҳуқуқ, аз тариқи давлатмардон, мансабдорон ва ё мақомоти гуногун дода мешавад нишонаи ҷомеаи тотолитарист. Мантиқи озодии сиёсӣ ин аст, ки давлат имкон бидаҳад то ҳар шаҳрванд, шахсиятҳо ва табақаҳои дигари ҷомеа зарфиятҳои худро ошкор кунанд. Агар роҳи ошкор кардани зарфияти шаҳрвандон дар кишвар мавҷуд набошад озодӣ зери савол рафтааст ва ин худ як хатаре барои ояндаи кишвар мебошад.
Томас Ҳобс, файласуф ва назарияпардози сиёсии инглис гуфта буд, “озодӣ ин вуҷуд надоштани муқовимат аст”. Агар ин фармудаи Ҳобсро мушаххастар хулоса кунем, замоне озодӣ халдор мешавад, ки агар муқовимат ба вуҷуд биояд. Агар дар бофтори ҷомеаи Тоҷикистон ин фармударо ба баррасӣ бигирем, яъне муқовимати ҳукумат бо дигар субъектҳои ҳуқуқӣ ва сиёсӣ.
Қонуни асосии мо озодиҳои зарурии сиёсиро барои шаҳрвандон медиҳад. Ҳам озодии эътиқод, ҳам озодии баён ва ҳам озодиҳои сиёсии дигарро. Вале дар амалияи сиёсӣ мо мушоҳида мекунем, ки дорем хилофи неъматҳои озодӣ меравем.
Танг кардани муборизаи қонунии сиёсӣ барои ҳизбҳои сиёсӣ, тарошидани риши як шаҳрванд, кашидани рӯймоли сари як хонум, маҳдудият дар номгузорӣ, сарҳади номаълуме кашидан барои фарҳанги миллӣ, кордор шудан ба эътиқоду имони мардум фосилаи бузургеро миёни Тоҷикистон ва озодӣ эҷод мекунанд. Фосилае, ки набояд эҷод шавад.
Озодии сухан ҳам ҷузъе аз озодиҳои сиёсист, ки маҳаки ҷомеаи демократиро ташкил медиҳад. Қонунгузории Тоҷикистон баробари ҳар кишвари деморкатӣ шароити ҳуқуқӣ барои озодии суханро фароҳам кардааст. Вале дар амалияи ҷамъият ҳамин озодии сухане, ки барои пешрафти давлат сабаб шавад ва асоси ислоҳи иштибоҳоти ҳукумат ва ҷомеа бошад бисёр кам мушоҳида мешавад. Мо бояд аз озодии сухан ҳамчун ҳуқуқи фитриву табии инсон ба унвони як падидаи ҷомеасоз истифода кунем, на балки ҳамчун як падидае, ки хилофи манфиатҳои сиёсиву иқтисодии мост, онро масдуд намоем. Чун озодиҳои сиёсӣ ба шарофат ва каромати инсонӣ рабт доранд ва барои инсон болотар аз ҳама гуна шароити рифоҳи иқтисодиву иҷтимоӣ мебошанд. Боз агар озодиҳои сиёсӣ дар шароите масдуд ва аз мардум гирифта шаванд, ки шароити рифоҳи иқтисодиву иҷтимоӣ таъмин набошад, ба омили хатарзо табдил мегардад.
Ба унвони хулоса мешавад гуфт, ки озодиҳоии сиёсии шаҳрванд, албата дар қонун ва дигар асноди меъёри ҳуқуқӣ танзим мешавад, вале дар риояи озодиҳои сиёсӣ фарҳанг сиёсии шаҳрвандон ҳам бисёр нақши меҳварӣ дорад, ки то куҷо инсон метавонад ниҳодҳоро маҷбур намоянд, то уҳдадориҳои худро дар ин самт иҷро намоянд ё масъулияти бештар биандешанд.Вале як ҳарфро набояд фаромӯш кунем, ки агар давлат кафили озодӣ бошад, аз сӯйи дигар озодӣ ҳам кафили мавҷудияти давлат ва суботу амният мебошад. Мӯҳр
Эзоҳ илова кунед
ХАБАРҲОИ ОХИРИН
Баҳси пурзӯр кардани ҳифзи сарҳади Тоҷикистону Афғонистон дар дидори Э.Раҳмон ва ҳайати парлумони Аврупо10:09Оғози фурӯши смартфонҳои iPhone 8 ва iPhone 8 Plus!09:49БО ЗАБОНИ ШЕЪР: Ман зи андешаи турконаи як ҳамватанам метарсам...15:34Чаро ҳукумат ҳамеша ба ТАЛКО имтиёз медиҳад?14:16“Шантаж”-и ҳамсар: Аз ҳаққи модарӣ даст накашӣ расвоят мекунам10:27Баҳси буҷа: Аз қарзи маош то қарзи хориҷӣ11:57Сарвазири Тоҷикистон бо Президенти Узбакистон мулоқот мекунад11:05Ҳимояти СММ аз cарбози тоҷики пайрави “Шоҳидони Яҳво”, ки либоси низомиро рад кард10:38АКС+ВИДЕО. Нахустин анҷумани маъюбони Тоҷикистон дар Душанбе11:51Маҷлис: Аз тағйироти кадрӣ то ваъдаи 80 мансабдор барои пулдиҳӣ аз кисаи худ15:46100 метр дуртар: Тамокукашӣ маҳдудтар шуд13:21Аз парвандаи Маҳмудов то муроҷиати ҷабрдидагони "7 бурҷ": Роҳкиро надорем (ВИДЕО)11:18Пешниҳоди журналисти тоҷик ба раҳбарони кишварҳои ҷаҳон: 2018-ро соли беяроқӣ эълон кунем!09:33Агентии зидди коррупсия гуфт, “Умед-88” ва Вазорати молия аз “Роғун” қарз гирифтаанд08:01Таърихи имрӯз: Мавлуд, ҷашн, санаҳои таърихӣ, дамои ҳаво, бозори арз07:44
АХБОРИ ҶОЛИБ
10:09, 04 ноябр 2017
ТАҚВИМ
| « Май 2024 » | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Душ | Сеш | Чор | Пан | Ҷум | Шан | Якш |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | ||
