Иршод СУЛАЙМОНӢ
Дар ин вазъу шароите, ки ба гуфтаи Билл Гейтс дар ҷаҳони муосир кашфиётҳо он қадар зуд-зуд мешаванд, ки “эътибори моликияти зеҳнӣ ба андозаи муҳлати нигоҳдории банан” мебошад, равшанфикрон ҳадди ақал аз вуҷуди мушкилоти зиёд дар ҷомеа ва низоми Тоҷикистон ба раисҷумҳур чизе мегӯянд?
Мулоқоти имсолаи Эмомалӣ Раҳмон бо зиёиён, ки дар назар аст 19 март баргузор шавад, чанд хусусияти фарқкунанда дорад:
1. Ин нахустин мулоқоти Эмомалӣ Раҳмон ба унвони Пешвои миллат бо зиёиён аст;
2. Дар ин мулоқот дар баробари зиёиёни кишвар, ҳамчунин адибони кишварҳои дигаре низ иштирок мекунанд, ки ба Ҳамойиши байналмилалии адибони ҳавзаи наврӯз омадаанд.
То замоне, ки Эмомалӣ Раҳмон танҳо Президенти Тоҷикистон буд аз шеваи бархӯрди зиёиён дар ин дидорҳо бо раисҷумҳур ҳамеша интиқод мешуд, акнун ҳоло дар баробари Президент будан, инчунин аз тарафи вакилони парлумон мақоми Пешвои миллатро низ соҳиб шуд ва мантиқан масъулияти Пешвои миллат дар сарнавишти миллӣ аз Президент болотар аст. Оё ин мақоми Эмомалӣ Раҳмон ба шева ва кайфияти баргузории ин мулоқот таъсире хоҳад дошт? Оё мо шоҳиди баҳсу баррасиҳои равшанфикрон бо раисҷумҳур дар мавриди вазъи ноҷӯри иқтисодӣ ва буҳрони ҳамафарогир мешавем ва ё боз хулосаи ин мулоқот “нишастанду гуфтанду бархостанд” мешавад?
Дар яке аз мулоқоти худ оқои Раҳмон дар соли 2012 равшанфикронро “ченаки дараҷаи маданият ва тафаккури миллат” ё “пул миёни дирӯз, имрӯз ва фардои ҷомеа” номида буд. Албатта зиёӣ ё равшанфикр, дар шинохту баррасиҳо қишре таъриф мешавад, ки машғули нафақат кори фикрист, балки тафаккури интиқодӣ ва тавони истифода аз донишу таҷрубаи худу азму қудрати ҷалби таваҷҷӯҳ ба маҳсулоти фикриашро ҳам дорад. Вале аз таҷрибаҳои баргузории мулоқотҳо бештар рӯшан шудааст, ки зиёиён асосан дар мулоқотҳо ба ҳарфҳои раисҷумҳур гӯш медиҳанду худ камтар масъалагузорӣ менамоянд ва тарҳҳое ҳам пешниҳод намекунанд. Дар бештари маврид зиёиёни мо, ки Чехов гуфта буд “қудрат ва наҷоти мардум дар дасти равшанфикрон аст” натанҳо фики наҷоти ояндаро намекунанд, балки дар бораи мушкилоти рӯз низ суҳбат намекунанд.
Ҳоло мо чӣ мушкилу чӣ дард дорем, ҳар одами оддӣ ҳам медонад. Шофир ҳам медонаду деҳқон ҳам. Аммо инки дар оянда моро чӣ дар пеш аст, инро бояд равшанфикрон фикр кунанд, вазифадоранд, ки фикр кунанд. Мушкилоте ки баъди 10 ё 20 сол пеш меоянд, пешгӯӣ кунанд, роҳи ҳаллашро аз ҳоло биёбанд. Рӯшанфикрон агар қобиляти фикр кардан, шинохтани дунёи имрӯз ва арзишҳои зиндаи таркиби ҳуввият ва худи миллиро доранд ва фикр мекунанд, ки ин арзишҳо миллатро ба сӯйи саодат мебаранд набояд хомӯш бошанд. Аз ин ки равшанфикрон мардуми огаҳ мебошанд, бояд мушкилоти ҷомеаро пештар аз ҳар қишри дигар эҳсос кунад ва барои ҳал кардани мушкил садо баланд кунанд. Вале дар Тоҷикистон равшанфикрон ин корро намекунанд. Садо баланд кардан маънои мубориза бо низом, бо ҳукуматро надорад, балки ислоҳи низом аст, тавсеа ва рушди ҳукумат аст. Аз ин ки равшанфикрони мо аз ҷониби мардум васила нашуданду аз ҳукумат масъулияти саодати мардуму миллатро талаб накарданд, ҳоло ба як қишре табдил ёфтаанд, ки дар дасти маъмурини низом чун мум аз онҳо ҳар чизе сохта мешавад. Албатта, дар паҳлӯи ҳукумат будан кори баде нест, аммо огоҳона амалеро пайравӣ кардан ва кори нодурустеро дуруст талаққӣ намудан, кори бад аст ва ҳамин айб ҳамеша аз зиёиёни мо гирифта мешавад.
Имсол вазъияти буҳронии кишвар ва ҳамчунин вазъи сиёсиву иқтисодии минтақа талаб мекунад, ки зиёиён шеваи иштирок ва ҳузурашонро дар ин мулоқот дигар кунанд. Онҳо аз хомӯшиву таърифу тавсиф бояд ба масъалагузорӣ ва пешниҳоди тарҳҳои илмиву фикрӣ гузаранд. Зеро ба гуфти соҳибназарон ин мулоқот худ як фурсати муносиб ва аз сӯйи дигар модели камназирест, ки раисҷумҳур барои чанд муддат дар ихтиёри равшанфикрон қарор мегирад.
Имсол, ки Эмомалӣ Раҳмон ба унвони Пешвои миллат бо зиёиён мулоқот мекунад, мақоми нави эшон бояд болои ҷуръат ва ҷасорати фарҳангиён таъсиргузор бошад ва онҳо фаъолтар бошанду аз мушкилот ва дарди мардум бештар бигӯянд. Аммо эҳтимол ҳам меравад, ки мулоқоти имсол бештар таҳти таъсири хусусияти дувум – ҳузури шоирону адибон бимонад ва саропо аз шеъру ситоиш иборат бошад. Аммо вазъи кишвар, хусусан вазъи иқтисодӣ шароите нест, ки мо шеърхониро ба тарҳу баррасии мушкилоти мардум ва ҷомеа тарҷеҳ бидиҳем. Ҳоло кадом хусусият бештар дар ин дидор таъсиргузор мешавад, танҳо 19 март шоҳид мешавем, вале интизории мардум ва ҷомеа баҳсу арзёбӣ сари мушкилот аст.