18 июн 2016 10:45Тоҷикистон / Сиёсат / Рӯ ба рӯ / Тема дня

Посухи олимони тоҷик ба Қодиров: Хатари рахнашавии кӯли Сарез аз эҳтимол дур аст

Донишмандон ва коршиносони Академияи илмҳои Тоҷикистон, дар посух ба изҳороти ахири Равшан Қодиров, устоди донишкадаи сохтмону меъмории Тошканд дар мавриди кандашавии кӯли Сарез посух гуфтаанд.

Равшан Қодиров аснои суҳбат бо хабарнигорон дар сафорати Амрико дар Тошканд гуфтааст, касе мустаҳкамии банди табии кӯли Сарезро, ки 19 миллион тон об дорад, наметавонад дақиқ ҳисоб кунад ва кандашавии он метавонад қисмати бузурги Осиёи Миёнаро нобуд кунад. Аммо олимони тоҷик мегӯянд, давоми беш аз 100 сол сарбанди кӯли Сарез нисбат ба ҳодисаҳои гуногуни табиӣ устувории худро нигоҳ дошта, айни замон хатари ҷиддии рахна шудани он вуҷуд надорад.

Дар ин посух, ки бо имзои Юнус Мамадҷонов, директори Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи Академияи илмҳо ва Анатолий Ищук, мудири лабораторияи баҳодиҳии хатари сейсмикӣ ва геоэкологияву Раҳимҷон Ҷӯраев, мудири лабораторияи сейсмологияи минтақавии ин институт унвонии “Озодагон” ирсол шуд, гуфта мешавад, аксари коршиносон бар ин ақидаанд, ки сарбанди Усой устувор аст ва канда шудани сарбанди кӯли Сарез аз эҳтимол дур аст.

ШАРҲИ ДОНИШМАНДОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ КӮЛИ САРЕЗ

“Кӯли Сарез соли 1911 дар натиҷаи заминҷунбии магнитудааш М=7,4 ҳангоми фурӯ рафтани қитъаи зиёди нишебии соҳили рости дарёи Мурғоб дар ҷои деҳаи пештараи Усой пайдо шудааст. Дар масофаи 4 км аз сарбанди бавуҷудомада 2,2 километри мукааб об ҷамъ гардид ва соли 1914 деҳаи Сарез зери об монд. Номи кӯл аз номи деҳаи Сарез гирифта шудааст. Аз рӯи гуфти шоҳидон заминларза дар ин мавзеъ тӯли як ҳафта идома ёфтааст.

Аксари коршиносон дар он ақидаанд, ки сарбанди Усой устувор аст ва канда шудани сарбанди кӯли Сарез аз эҳтимол дур аст.

Шурӯъ аз соли 2007 зери назорати Раёсати “Усой”-и Кумитаи ҳолатҳои фавқулодда ва мудофиаи гражданӣ системаи назоратӣ ва огоҳонии пешакӣ дар сарбанди Усой ва дар водии Бартанг вобаста ба эҳтимолияти ҳамагуна оқибатҳои хатарноки кӯли Сарез амалӣ карда мешавад. Дар сарбанди Усой навбатдории шабонарӯзӣ ташкил карда шудааст, ки назорати ҳолати сарбанди кӯли Сарезро ба ӯҳда дорад. Маълумот аз ин система ба воситаи моҳвора ба Кумитаи ҳолатҳои фавқулодда ва мудофиаи граждании назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ирсол карда мешавад.

Нишондиҳандаи асосии сарбанди Усой ченаки ҷараёни об аз кӯл аз ҳисоби полоиши он ба воситаи қисми болоии сарбанд ба ҳисоб меравад. Ҳаҷми беруншавии об аз кӯл дар зимистон ва тобистон фарқ мекунад. Дар давраи тобистон аз ҳисоби обшавии пиряхҳо воридшавии об ба кӯл нисбат ба давраи зимистон 2 баробар зиёд аст. Ченкунии маҷрои оби кӯл ба таври шабонарӯзӣ дар пойгоҳи таҷҳизонидашудаи махсуси гидрологӣ, ки дар масофаи 1 км поён аз сарбанд ва дар деҳаи Барчадив (18 км дуртар аз сарбанд) ҷойгир шудаанд, гузаронида мешавад. Сатҳи оби кӯл ба таври автоматӣ низ чен карда мешавад.

7 декабри соли 2015 соати 12:50 (бо вақти маҳаллӣ) заминларзаи магнитудааш M = 7.2, рух дод, ки ба заминларзаи соли 1911 шабоҳат дошт. Маркази ин заминларза дар қисмати ҷанубии қаторкуҳи Музкол (қисмати шимолии кӯли Сарез) қарор дошт. Дар натиҷаи заминларза афтидани куҳпораҳои начандон калон ва резиши санг дар соҳили кӯли Сарез ба амал омада, сатҳи оби кӯл 40-50 см баланд шуд ва маҷрои беруншавии об аз кӯл зиёд гардид. Ҳодисаи мазкур аз он гувоҳӣ медиҳад, ки худи сарбанди кӯли Сарез ҷараёни обро идора мекунад ва дар натиҷаи заминларзаи рухдода сахтшавии иловагии сарбанд ба амал наомадааст, ки боиси паст шудани полоиши об ва баланд шудани сатҳи об гардад.

Баъд аз заминҷунбӣ дар давоми ду шабонарӯз тамоили пастшавии сатҳи оби кӯли Сарез ва камшавии ҷараёни об аз кӯл ба мушоҳида расид ва сатҳи кӯл ба ҳолати аввала баргашт. Айни замон сарбанди Усой дар ҳолати устувор қарор дорад ва хатари рахна шудани кӯли Сарез вуҷуд надорад.

Зикр намудан зарур аст, ки ба мақсади баҳодиҳии хатари сейсмикии кӯли Сарез аз ҷониби мутахассисони Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон алҳол дар атрофи ин кӯл 8 адад пойгоҳи рақамии сейсмикии сайёри ҳозиразамон васл карда шудааст ва мониторинги муназзами кӯли Сарез амалӣ карда мешавад”.

Мӯҳр

Хабарҳои монанд: