Футбол ва забони давлатӣ

Чун кишвари мо аз нигоҳи иқтисодӣ рушд накардааст ва барои пиёдасозии чунин барномаҳои фарҳангӣ, мисли пахши зиндаи мусобиқоти ҷаҳонӣ ба забони хеш, бозаргонҳои пулдор ва аз ҳама муҳимаш ҳимматдор ҳам надорем, чӣ бояд кард?

Садҳо миллион мардуми сайёра аз  тамошои бозии имсолаи футболи  қаҳрамонии Аврупо- 2012  лаззат бурданд. Мо ҳам ҳар шомгоҳ, ба истилоҳ, канори симоро “ иҷора” мегирифтем ва аз шабакаи 1 ва 5-и Телевизиони Қазоқистон ин бозиҳои аҷоибро тамошо мекардем.  Ин бозиҳо дар Қазоқистон шомгоҳ ба ду забон: забони давлатӣ--қазоқӣ ва забони муоширати байни миллатҳо -- забони русӣ ба гунаи зинда пахш мегарданд. Барои онҳое, ки нимашаб бозиҳоро тамошо карда натавонистанд, он бозиҳо рӯзи дигар такроран намоиш дода мешаванд.  Дар муддати қариб ду ҳафтаи мусобиқаи қаҳрамонии  дастаҳои мунтахаби Аврупо, бешак, захираи луғавии мо ҳам бо вожаҳои қазоқиву ҳам ба русӣ , ба истилоҳ , ғанӣ гардид. Ман ҳарчанд забони қазоқиро хуб балад нестам, вале  бо душворӣ ҳам бошад, баъзе ҳарфҳои шореҳонро мефаҳмидам ва вожаҳои наверо ҳам дар ин муддат азхуд кардам. Аз сӯи дигар, ман бисёр афсӯс мехӯрдам, ки агар каме ҳавсала карда моҳвора мехаридам, ин бозиҳоро ба забони модариам тамошо карда, лаззати бештар мегирифтам ва  ҳама гуфтаҳои шореҳонро мефаҳмидам. Аммо дере нагузашта дарёфтам, ки ин хостаи ман хобеву хаёле будаасту  вазъи тамошобини тоҷик дар кишвармон  ҳам аз вазъи мо,  дар ғурбатбудагон, кам тафовут доштааст.  

Яке аз дӯстонам, ки  моҳвора дошт, моро ба меҳмонӣ даъват кард ва он ҷо ҳамроҳ аз шабакаи Тоҷикистон бозиро тамошо карданӣ шудем. Вале ғайричашмдошт бозӣ пас аз 10 дақиқаи оғози он пахш гардид ва шореҳ ҳам бозиро танҳо ба забони русӣ шарҳ медод...  Чун аз ин тарзи оғози бозӣ ман изҳори норизоӣ кардам, дӯстам маро дилдорӣ дода гуфт, ки ин гузориш аз симои Русия гирифта шудааст ва  ҳама бозиҳоро Тоҷикистон ҳамин гуна аз Русия харида, ё талбида  намоиш медиҳад ва ин таҷрибаи нахустин ҳам набудааст. Ба гуфтаи дӯстам, пештар ҳам Симои Тоҷикистон ба гунаи заруру нозарур  ҳам бозиҳои Ҷоми қаҳрамонҳои Аврупо  ва ҳатто бозиҳои тақвимии дастаҳои Англияву Испания, Италияву Олмонро шабу рӯз  намоиш медодааст ва ҳамаи онҳо баргирифта аз Симои Русия ва , албатта, ба забони русӣ...



Ин бозиҳоро дар шабакаи Симои Тоҷикистон медидаму ёде аз даврони кӯдакӣ мекардам.Он замон дар деҳоти Тоҷикистон , аз ҷумла, дар деҳаи мо ҳам  ҳамагӣ як ё ду ҷаҳоннамо буду бас ва мо хурду калон, чун анбӯҳи бузург дар варзишгоҳ, гирди он ҷамъ меомадем ва ба дастаи Ватанамон, ки он гоҳ СССР ном дошт, мухлисӣ мекардем. Холисона бояд бигӯям, ки он барномаҳои футбол ба омӯзиши забони русӣ ва  ҷаҳонбинии мо, деҳотиён, таъсири бузурге дошт... Шояд баъзеҳо бигӯянд, ки ҳоло ҳам чунин барномаҳо он нақшеро мебозанд, ки 40 сол пеш доштанд, яъне ба русидонӣ ва фарҳанги мо таъсиргузоранд. Бале, бешак чунин аст. Вале ҳоло замона дигар шудааст  ва шукри Худованд, ки мо 20 сол аст соҳиби давлати мустақилем ва забонамон ҳам мақоми давлатӣ дорад. Аз ин хотир, яке аз барномаҳои раҳбурдии( стратегӣ) кишварамон рушди забон ва фарҳанги миллиамон бояд бошад ва омӯзиши забони давлатӣ ва ҳамаҷониба фарогирии он  пойдеворе мегардад барои омӯзиши забонҳои дигар, аз ҷумла, забонҳои англисиву русӣ. Зеро бузургонамон барҳақ таъкид кардаанд:

Ҳар кас, ки ба забони худ забондон гардад,
Донистани сад забон ба ӯ осон гардад.

Вале  агар мо ба  гунаи огоҳу ноогоҳ ба рушди забонҳои бегона таваҷҷӯҳ кунему сарнавишти забони давлатии худро ба ҳоли худ гузорем ва сиёсати миллиро қурбони сиёсатҳои дигарон созем, вой бар ҳоли мо! Дар ин маврид забони мо ҳамоно дар сатҳи забони хонаву кӯчаву бозор боқӣ мемонад ва ҳама мардум, ба гунае, ки имрӯз чунин аст, на бо забони ноби адабӣ, ки он ҳам зебосту ҳам фаҳмо ба  мо ва ҳама бародарони форсизабонамон ҳам ҳаст, балки бо шеваҳои гуногуни пур аз вожаҳои туркиву русӣ гуфтугӯ мекунем ва чунин раванди нохубро ҳар рӯз дар шаҳру остонҳои хеш ва ба вижа дар дили кишварамон эҳсос мекунем. Вале чора чисту илоҷи кор барои аз ин бунбасти  забонӣ раҳо шудан кадом аст?   


Чун кишвари мо аз нигоҳи иқтисодӣ қафомонда асту барои пиёдасозии чунин барномаҳои фарҳангӣ, мисли пахши зиндаи мусобиқоти ҷаҳонӣ ба забони хеш, бозаргонҳои пулдор ва аз ҳама муҳимаш ҳимматдор ҳам надорем, чӣ бояд кард? Дар ин маврид низ, ба биниши мо, чун ағлаби мавориди дигар, бояд ягона такягоҳи мо кишвари ҳамзабону ҳамтаърих ва ҳамфарҳанги мо Ҷумҳурии Исломии Эрон асту бас. Борҳо иттифоқ афтодааст, ки ин кишвари ба гуфтаи оқои Маҳмуди Аҳмадинажод – раиси ҷумҳури Эрон, ба мо дӯсту такягоҳ, дар лаҳзаҳои душвор моро дастгирӣ кардааст. Дар ин лаҳзаҳо, яъне баргузории мусобиқаи гуногуни варзишӣ дар сатҳи байналмилалӣ ва ҷаҳонӣ низ мо метавонем аз тариқи симои ин кишвар онҳоро тамошо кунем ва ин дафъа бо забони ширини форсии худ. Зеро дар Ҷумҳурии Исломии Эрон ҳама гуна мусобиқоти байналмилалии варзишӣ аз тариқи Симои 3−юми Эрон намоиш ва дар сатҳи баланди ҳирфавӣ шарҳ дода мешавад. Ёдам меояд, се сол пеш чун ман беш аз ҳафтае дар Эрон будам, Симои 3 аз ҳама мусобиқоти варзишӣ, чӣ футболу тенниси майдонӣ ва баскетболу волейбол барномаҳо пахш мекард ва онҳоро беҳтарин гӯяндагон ва варзишгарони номвар бо забони ширини форсиамон шарҳ медоданд.

Мӯҳр